“Zo lang de zipper maar gepoetst is en de gulp niet wit uitgeslagen… “

“Zo lang de zipper maar gepoetst is en de gulp niet wit uitgeslagen… “

We praten over het schrijven en schilderen en raken er maar niet over uitgesproken. Als meneer van der Wal op zijn praatstoel zit lijkt hij niet te stoppen.
“Ik ben maar een eenvoudige ongeschoren artistieke boerenlul uit de Bourgogne en als ik spreek dient U te zwijgen, als ik herrie wil maken zal de ander geen rust hebben, dus U vertelt het mij maar.
Zie ik op de beeldbuis tot mijn grote verbazing hoe de Friese kladschilder Douwe Idema zich de Nieuwe Rembrandt waant, maar door de jury op pertinente wijze terecht wordt afgevoerd door de coulissen van het selectie proces en afgewezen.
“En ik ben nog wel beroemd in Leeuwarden vanwege de kunstsubsidie die ik kreeg. Wij Friezen worden altijd gediscrimineeerd door die lui uit het Westen, het is gewoon je reeinste faksisme” huilde Douwe na afloop.

Ik zeg vaak dat ik de saaiste man ter wereld ben en daar moet U het dan maar mee doen. Ik mag dan wel in Renkum zijn geboren, maar nog voor mijn tweede levensjaar verhuisde ik naar mijn grootouders in Amsterdam.
Van dec. 1957- mei 1967 heb ik in Heemstede gewoond, daarna weer tot 1978 in Amsterdam, daar zijn de collegaatjes niet weinig jaloers op, he, Jacintha.
Ik ben daar om ook geen gewone kruidenier van de hoek of kleine middenstander qua levensopvattingen maar houd wel mijn hand op de knip. Ik ben zuunig en doe aan mijn kunst geen enkele concessie, want dan zou het ouwe meuk worden en kun je je werk in leveren bij SBK’s in Nederland die vol gestouwd met rotsooi de klant een kool stoven. Middel of the road kunst.
Er wordt ontzettend veel geschreven en geschilderd, alleen al die tienduizenden gefrustreerde tekenleraren die allemaal gemankeerd kunstenaar zijn.
Op die middelbare scholen zijn de gymnastiek- de muziek-en de teken leraar toch altijd de luldebehangers van de school die door geen collega in de lerarenkamer serieus worden genomen.
Er zijn wat boeken en schilderijen in malkander geplamuurd en gemetseld door leraren Nederlands en Tekenleraren met een hobby, doch de specie is schraal, de verf niet dekkend, het teveel aan lijn olie doet de verfhuid al snel inzakken, de woorden stokken in de keel van de adspirant auteur.
Die ontwikkeling is histories en logies gegroeid, maar het is rampzalig voor de ware kunstenaar.
Neem nou een stad als Amsterdam.
Daar is geen ambiance meer; in de zeventiger jaren van de vorige eeuw is het hart uit getrokken door de partij van de arbeid toen meneer den Uyl daar wethouder was en de negentiende eeuwse buurten dankzij zijn beleid afgebroken.
De dissidente schrijvers en schilders in Rusland hadden het als onaangepaste, langharige tiepes prima onder het communisme. Zij werden tenminste nog gelezen omdat ze de heilige martelaar aan andermans kruis uit hingen. Moet dat dan zo maar? Mag dan van de overheid? Heb je daar een vergunning A and B and back again voor nodig. Je weet het maar nooit.
Aan andermans kruis gaan hangen met je hele hebben en houwen? Mooie boel! Ik dacht toch van niet!
Ze zullen me zien aankomen met mijn negotie, zeg!

Maar al ga je als Nederlandse kunstenaar in nylons van 15 denier, lederen jarretel gordel met ingelegde strass steentjes voor de reflectie, nerveus opgeesneden tangaslipje, de bikini lijn wel geschoren, doorkijkbustehouder en nylon onderjurk uren lang op je hoofd staan als kunstartiest met de achterpoten wijd uiteen gespreid midden op de Dam bij het Verzets monument, dan hebben ze nog geen enkele boodschap aan je, terwijl het toch een statement is van enige allure. Een krans bij je leggen is er niet bij. De enige krans die je krijgt is uit de kerstboom. Sjokolade met van die witte spikkels.
En waar zou dat nou aan kunnen liggen?
Ik heb tussen 1965 en 2005 meer dan 250 tentoonstelingen gehad dus ik weet van de hoed en de rand. Niemand hoeft mij wat te vertellen en al helemaal geen nieuwkomers zoals die dilettant R., die is zijn leven lang circus directeur geweest bij een concurrent van Circus Sarrasani, dus mag hij niet mee praten, want hij heeft er de ballen verstand van. Ook de Limburgse clown R.K. komt er niet aan te pas en zo hoort het ook.
Wat staat de kunstartiest dan te doen? Voor U een vraag; voor mij een weet.
Schrijvers, schilders en dichters zouden hun werk in eigen beheer moeten uitgeven bij een printing on demand publisher.
Een eigen risico nemen. Met je werk zingend langs de deuren gaan met je hoed in je hand. De gulp gesloten of op half zeven, zo lang de zipper maar gepoetst is en de gulp niet wit uitgeslagen sla je je er vanzelf doorheen.

Wie wordt er nou gesubsideerd kunsstenaar? De man of vrouw van twaalf ambachten en dertig ongelukken. Ze noemen zich gearriveerd als ze op school nooit een taal hebben kunnen leren, Nederlandse grammatica een raadsel voor ze is, wis- en natuurkunde abracadabra, niet in staat om presentaties te maken, hopeloos falen bij spreekbeurten, voor opstellen en boekverslagen een 2 voor de moeite krijgen, lezen kunnen ze nauwelijks, behalve de Tuk, de Chick en de Candy, uitleggen wat ze gelezen hebben als k*ttenkijkers lukt al helemaal niet, met de handen werken als bouwvakker voelen ze zich te goed voor en nadenken of intellectuele arbeid verrichten onmogelijk, want anders worden we moe.
Geen wonder dat de burger een grote hekel aan kunstartiesten heeft.

U vraagt; wij draaien, dat spreekt vanzelf, want waar het op uit draait is overbekend. Het hangt allemaal van de klant af, waar het naar toe gaat.
Dat eigen heft in eigen hand nemen heb ik ook altijd gedaan. Ik liep met een stapel tekeningen en schilderijen op mijn hoofd balancerend heup wiegend als een knalroze broodpoot en voortdurend joelend rond door het caféleven van het Leidse- en Rembrandtsplein.
Een geweldige act met veel succes, dat was toen nog nieuw. Daar heb ik op een gegeven moment in 1968 op een terras aan het Rembrandtsplein weer voor de tweede keer mijn jeugdliefde Aletta ontmoet eind sixties. Ze was nog steeds beeldschoon met haar lange donkere haar en volle borsten. Ik was al weer voor de zo veelste maal verloofd maar Jantje zag eens pruimen hangen, dus nam ik haar mee naar huis voor een goed ge sprek.

Ik denk dat ik even een glaas je water ga halen, want ik krijg van pure emotie een droge mond of komt het door die slaaptabletten in combinatie met de wiskey?
Ik had tot 1968 niet te vreten dus ik heb van alles gedaan.
Ik moet geld in mijn broekzak hebben anders word ik nerveus, dat kun je zo hebben als genie. In Amsterdam ben ik opgegroeid in de Concertgebouwbuurt.
De Palestrinastraat.
Het was een zegen voor mij en voor Amsterdam zuid dat ik het aanschijn van mijn van eenvouds verlicht wateren daar het Grote Zwarte Licht heb mogen verspreiden als kleuter èn jeugdgenie, die reeds op driejarige leeftijd hele odes aan zijn grootmoeder bracht bij een joekelille met een gebroken snaar als metafoor voor het menselijk bestaan. Niet veel later bekeek ik mijzelve in een Broken Mirror als ik weer eens in de torenkamer in een donker hoekje mijzelve zat te strelen op een plek wwaar zelden het daglicht komt. Je wilt toch wat als kwijnende kunstartiest geteisterd door de in kunstkringen overbekende Spleen.
Ik ben pas later met die buurt in mijn gedachten na lang wikken en wegen tot de definitie van mijn kunstenaarschap gekomen.
Het kunstenaarschap houdt trouw aan jezelf in; trouw aan die onbevlekte, bleke, bevende jongeling die je in je jeugd was, die de zilverwitte schoonheid van de berk in het maanlicht bezong, terwijl de maagd naast je op een bed van mos gezeten er verveeld op zat te wachten tot ze dubbel gepakt werd.
Als dat niet de ware aard van de powezie is, dat huilen tegen de maan, dan zie ik het ook niet meer zitten.
Wat willen wij?
Zijn als het geknookte riet dat wederom opgericht zal worden, maar dan uiteraard getransponeerd op een hoger vlak en wel dat van de volwassenheid op weg naar de Eeuwigheid?
Ach, weettikveel!Sodommieter toch op naaar je eiland!
Ik lijk gotdome wel een EO dominee. Je moet er voor zorgen dat je werk toegankelijk is voor een brede groep en geen wartaal spreken zoals Lucebert of Schierbeek. Het gaat uit eindelijk toch om die van eenvouds verlichte wateren, zoals de dichter eens zo treffend zei. Klotsende Waterverf dus, doch niet van de goedkope soort uit de speelgoedwinkel.

Voor vele collegaatjes is het gedrukt worden of geexposeerd in dure galeries belangrijker dan het vreten. Voor mij dus ook. Voor wie zich vol wil vreten ligt het anders, die vaart op kommersjeel, dan word je een Rien Poortvliet of een Henk Helmantel.
Mij gaat het uitsluitend om de kwaliteit.
Je moet wel je werk tonen aan het volk. Het moet niet op zolder blijven liggen, want daar hebben alleen de muizen baat bij.
Ik was geen bleke droeve poweet. Nog steeds niet maar een Lebemann, die er wat van kan.
Het leven heeft mij aanvankelijk weinig weelde gegund.
Ik was dertig toen het een beetje begon te lopen, maar toen kwam het ook bij bakken binnen en ging het er bij bakken weer uit.
Ik heb van uit de collegaatjes en het kunstbestel, de overheid, de galeriewereld enorme tegenwerking gehad, dat kunnen pretentieuze, inhoudsloze mode kunstenaars als de met zichzelf ingenomen gehaktbal R. B. of failliete kunsthandelaren als de modieuze stakker Hansje Brinkman met zijn artistieke wanbeleid, die nog steeds zijn vinger in de dijk moet houden om rond te komen, helemaal niet begrijpen, hij exposeerde bij voorkeur rotsooi en tinnef, maar zo’n persoon is veroordeeld om als timmerman of rondvaartboot kapitein bij te beunen.
Als je zo moet leven, gotsalmetruttenbollen…Ik heb altijd moeten knokken voor de plaats waar ik nu sta, die is mij door geen mens gegund, laat staan door de collegaatjes, behalve door mijn echtgenote, maar dat spreekt vanzelf, dat zou me helemaal wat moois wezen.
Dat is allemaal een geweldige training geweest die tegenwerking. Zoiets als Boot Camp. Ik kan mijn veertigjarig jubileum als kunstenaar dit jaar vieren.
Als U zin heeft…Het Kunstenaarschap met een grote K is een enorme luukse, die geen bestaanrecht heeft, dat beweren die stijle calvinisten altijd, maar zelf kunnen ze niks. En met die luuks houd ik mij voortdurend maar bezig.
En een protesten uit de fundamentalisties gristelijke hoek! Niet te kort.
Ik krijg veel brieven van oprecht verontruste griffermeerde gristenmensen over mijn leven en werken en de enige weg die zij mij willen wijzen. Soms ook bedreigingen met brandstichting en fysiek geweld op gristelijke ba sis. Het calvinisme is de oorzaak van wereldoorlogen, omdat ze de liefde prediken met de Bijbel in de ene en de M16 in de andere hand, dat is bekend. Kijk maar naar die Amerikanen.
Die ethische principes komen allemaal uit de loop van een geweer. In wezen verkeren we in deze westerse samenleving in een enorme crisis en een veel ernstiger toe stand dan we ons realiseren; we moeten van uit de subsidie verlenende cultuur ambtenarij namelijk kunst over kunst maken. Begrijpt U het? Ik niet! En we moesten vooral vanuit de VVL maar eens schrijven over het schrijven om de schrijver achter de schrijver te kunnen ontdekken en daar weer de mens achter, maar hoe kunnen we dat doen als de meeste kultuurdragers en verspreiders de koude des nachts en de hitte des daags of de grote schijtstorm niet over hun schamele leventjes en onbenullige produkten hebben voelen waaien? En willen ze eigenlijk wel van harte de achter kant van het gelijk en de onderkant van de samenleving leren kennen? Dan heb ik het deze keer beslist niet over anale sex, want dat bewaar ik voor een volgende aflevering van deze feuilleton, begrijp mij niet verkeerd, alhoewel dat ook heel leerzaam is voor wie nog niet weet heeft van hoe of wat in het beschaduwde dal van Achor tussen de achterwangen. Heel geurig ook voor de liefhebber c.q. liefhebster.
De Heere Heere Himself behoede mij voor zogenaamde gezonde christelijk humanistiese kunst als opvoedings middel voor de massa want dat riekt naar Stalin en de grote A.H. uit WO II. Ik weet wat er aan de hand is op velerlei ter reinen daar in de Haarlemmer Hout na tweeën (dan gaan we met zijn allen naar benejen) en ook wat onder dat soort mensen leeft.
Voor mijn part leidt een boek of een schilderij tot regelrechte agressie op wereldschaal, misschien dat dan de kunst serieus wordt genomen of het totaal verzieken van het lekkere MTV gevoel.
Maar vertel mij dan niet dat ik wel of niet kommersjeel moet wezen om mee te doen in het sirkwie. Ik kan mij dat permitteren omdat ik nu eenmaal een groot talent ben, hetgeen ik niet van de fijngriffermeerde leden van Art Revisited of Christian Artists kan zeggen, daar heb ik de BVKK (Bond Van Kristelijke Klootzakken) voor opgericht. Bij die gasten breken de mo tieven als scherp gepunte rotsblokken door de niet echt grazige weiden heen, dwars door het dunne gras en de opper huid van het bestaan. Daarom draag ik bergschoenen Want hoe verloopt het artistieke proces? Eerst is er in je jonge jaren een enorme behoefte om vorm te geven aan wat in je leeft, woelt, worstelt en werkt. Om uit te spatten. De heroiese jaren dus. En maar graaien in andermans bloesje en slipje met je kalvinistiese klauwhamer tot je een tik op je vingers krijgt of een venerische ziekte. Geeft allemaal niks, maar wel even snel naar de lullensmid. Maar je wordt vanzelf zonder enige moeite er voor te doen ouder en ouder tot het begint te kieren en te malen. Hopelijker ook vol wassener en uitgebalanceerder. De kaarsen worden al aan het voeten einde ontstoken en een zwartjurk loopt te preve len. Dan komt de kunstenaar als jongeman tegen over de kunst en de onappetijtelijke, perfide bewoners van het kunstenaarsplantsoen heel anders te staan. En dat is hem geraden ook, die compassie met de artistiek minvermogen de medemens, anders gebeurt er niet alleen niks met hem, maar ook niets met zijn werk. Zo’n truttige, stijve burger lijke Helmantel die schildert uitsluitend voor de poen en uit schaamte verpakt hij die drijfveer in allerlei Bijbelse wijs heden en moraal theologiese ethische verhaaltjes als doekjes voor het bloeden. En vind je het dan gek dat ik daarop zeg: Lik me reet? Wat kan er voor goeds uit Friesland of Groningen komen op cultureel gebied?
De verwevenheid van de persoonlijkheid met het kunstenaarschap is op latere leeftijd zo nauw geworden dat elke ex pliciete drang is weg gevloeid als ware het eb bij aflandige wind en dan spreek ik bij voorkeur in zeemanstermen om dat mijn overgrootvader als matroos op de laatste tea clipper naar China voer, maar die is dan ook verdronken in de Herengracht te Amsterdam in een dronken bui en daarmee het leven uitgestapt. Zijn graf is onbekend, de overlijdens datum ook. Zo wil ik ook heen gaan. In de nevel van de vergetelheid verdwijnen.
Het enige dat je dan als kunstenaar nog rest is het zelf gebreide vangnet van je brede visie die je opvangt bij een noodlottige val uit de artistieke trapeze als brekebeentje. Daarbij wil ik nog wel te veroveren blijven door die weinige mensen die mij lief zijn alhoewel het aantal op de vingers van een hand zijn te tellen en dan houd je nog genoeg over om een sigaret te rollen, een stickie op te steken en een glas wijn vast te houden op bevallige wijze met de pink om hoog. Ik ben geen echte grote mensenvriend, alhoewel ik voor sommigen een uitzondering maak. Voor een joetje geef ik mijn naaste aan bij de AIVD, want opgeruimd staat netjes.

Wat is er met U aan de hand zult U misschien vragen, maar dan pas ik toch. De artistieke ambiance is mij zo’n gruw el geworden dat ik de op het eerste gezicht uiterst charmante progressief denkende fotograaf R. B. de deur heb moet en wijzen, want wie hier niet als vriend binnen komt wordt er zo weer uit gestompt. Zo denk ik er over om alleen nog maar onder een pseudoniem verder te werken uit walging voor de artistieke bent. Ik wil niet langer kunstenaar heten. Ik wil kunstenaar zijn. En dat is andere koffie dan thee. Het gaat niet langer om mijn persoon, maar uitsluitend om wat ik schrijf en schilder en als dat niet revolutionair is weet ik het ook niet meer. De kijker en de lezer komen op de eerste plaats. De rest is een achterhoedegevecht. Ik zal dan eindelijk over gaan tot het grote engagement, dat heb ik tot nu toe nog niet expliciet aan de orde gesteld in mijn werk, want al feest vierend in de Bourgogne met heel aantrek kelijke, voornamelijk alcohol overgoten, uiterst olijke dames en heren waar ik heel veel van houd, is die activiteit als aangename tijdspassering erg belangrijk, maar voor een artiest als Fred van der Wal toch niet het belangrijkste. Om navel starend door het leven te gaan in de Yogi zit en de lieve Ria M. uit de Champagne het werk te laten doen, nou, nee, dat is niet aan mij besteed, dat vind ik zo schandelijk. Werken in de buitenlucht is verder heel gezond. En voor het overige voel ik mij hier heel goed als naamloos burger in Couloutre waar ik mij onlangs heb ingeschreven en al reeds een grafplaats met uitzicht over de campagne tot aan de horizon heb gekocht met mijn wederhelft. Het is een klein lapje grond op het kerkhof onder nummer 111, niet echt ruim behuisd, maar dat geeft niks want daar onder de grond krijgt niemand ruzie met elkaar en het kostte niet meer dan honderdtwintig euro. A room with a view. Ik wil al leen een nummer op mijn graf. Een houten kruis met een helm er op. Anoniem en ongewenst door mijn moeder, ver vloekt door mijn vader en tante, gehaat door mijn grootouders ben ik op aarde gekomen, anoniem zal ik weer gaan, als een stoicijn zal ik verscheiden, maar onderdehand is er wel het een en ander gebeurd. Ik houd mij niet bezig met een carriere of ellebogenwerk. Mijn pseudoniem zegt genoeg. Ik zal wel zorgen dat het waterdicht zit. Verraad aan mijn talent? Wat een onzin! Dat doe ik toch niet. Trouwens, wie krijgt er straks een flinke kleun met de klapschtaats voor zijn kop bij het klunen en klauteren? Ik! Mij gaat het allemaal enorm veel geld kosten waar ik nu aan begin, maar mijn publicaties komen er. Waarom ik niet meer onder eigen naam zal schrijven in de toekomst? Omdat ik straks geheel anders ga schrijven. Vol van mededogen, overlopend van begrip. Supersofte Socio talk. Tranen trek kend. Zoals Habakuk de Balker. Totaal anders dan wat ik nu doe. Inhoudelijk, maar ook qua vorm.

Ik ben een cultuuranarchist, maar eet als goed gelovig gristenmens natuurlijk wel meestal met vork en mes en houd mijn handen voornamelijk thuis onder tafel als ik geen uitdrukkelijke uitnodiging van derden heb ontvangen en dan nog liefst schriftelijk, zodat je het in overweging kunt nemen en altijd ergens op terug kunt vallen. Okee, als je een genylonde voet in je intiem voelt of een volle dij tegen je opschuren bij het diner is het wat anders, dan breekt alle ijs. Politiek is het echec van ieder principe. In de politiek gaat het slechts om de eigen zetel en het gerieflijke inko men. Zoals in de experimentele psychologie geldt daar de macht van het getal. En dan die ijzeren wet: macht tast aan. Politiek is anti mens. In een democratie mag de minderheid zich laten horen maar that’s all, folks. Het komt neer op de meerderheid die haar zinnetje mag door drij ven. Nou, van harte hoor, maar ik stem niet meer. Ik doe gewoon niet meer mee.

Maar wat is het alternatief? Waar is het grote antwoord? Dat zal ik U vertellen. Het specifieke cultuur anarchisme van het individu, maar Godtbewaarme als er in kunstenaarsland meer rond gaan lopen zoals ik want dan krijgen we de zoveelste provinciale vereniging van gelijkgestemden die elkaar vervolgens op leven en dood gaan bestrijden. Ook dan komt weer de macht met zijn grimmige gelaat om de hoek kijken en vervolgens de corruptie, want die gaan hand in hand. En wie heeft daar van terug?

F.W. van der Wal, sept. 2005, COULOUTRE